Het vangnet voor burgers bij rampen is niet toekomstbestendig
Het NOS Achtuurjournaal wijdde op 16 december een item aan de Wet tegemoetkoming schade bij rampen (Wts). Aanleiding was de publicatie van het onderzoek dat wij hierover hebben uitgevoerd samen met de Universiteit Utrecht en de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Belangrijkste vraag was: werkt de wet goed genoeg om burgers en bedrijven effectief (financieel) tegemoet te komen in geval van een ramp? AEF'er David Schelfhout geeft op basis van het onderzoek een antwoord op die vraag.
De kernvraag in jullie onderzoek was of de Wts klaar is voor een toekomst waarin we de gevolgen van klimaatverandering steeds vaker gaan merken. Wat was jullie conclusie?
David: 'Het korte antwoord op die vraag is: nee, de Wts is nog niet toekomstbestendig. De wet kent meerdere knelpunten. Ten eerste kan de overheid op basis van de Wts alleen tegemoetkoming uitkeren voor schade die “niet te verzekeren en niet te verhalen” is. Dat geldt bijvoorbeeld voor het falen van 'primaire keringen': de dijken langs de grote rivieren en de kust. Daar kun je je in Nederland niet voor verzekeren. De Wts is daarom hier het enige vangnet voor mensen en dat maakt de de wet kwetsbaar; de financiële risico's zijn immers groot.'
Hoe zit het met de toepasbaarheid van de wet: kunnen burgers vertrouwen op een eerlijke en heldere werking?
'Niet echt. Het probleem is dat het vaak niet zeker is of en hoe de wet wordt toegepast: een ramp leidt namelijk niet automatisch tot inzet van de Wts. Dat zorgt voor onzekerheid en bij burgers en bedrijven. Bovendien slaagt de wet er niet goed in om te zorgen voor een consistente financiële afhandeling van rampschade. Bij de overstromingen in Zuid-Limburg bijvoorbeeld zijn er onder politieke en maatschappelijke druk verschillende eenmalige regelingen getroffen die niet aansloten bij de bedoeling van de wet. En dat terwijl de Wts juist ooit is ingesteld om te zorgen voor meer eenheid in de financiële vergoedingen na rampen.'
Wat zou een effectieve wet wél kunnen betekenen voor burgers en bedrijven?
'Extreem weer en overstromingen komen steeds vaker voor. De beelden uit Valencia, maar ook die uit Zuid-Limburg, liggen vers in ons geheugen. Het is daarom belangrijk om te werken aan een robuust systeem dat in staat is om met extreem weer om te gaan. De Wts is daarin een belangrijk middel. Een goed werkende Wts stelt heldere kaders en zorgt ervoor dat burgers en bedrijven weten waar ze aan toe zijn. Een effectieve Wts draagt ook bij aan klimaatrechtvaardigheid, door voor alle gedupeerden een adequaat vangnet te vormen. Daar slaagt de Wts nu niet goed genoeg in. Er zijn echt aanpassingen nodig om tot een robuuster stelsel te komen.'
Welke aanbevelingen hebben jullie gedaan om de wet effectiever te maken?
'Ons onderzoek doet een aantal aanbevelingen om de Wts klaar te maken voor de toekomst. Zo moet de definitie van overstroming in de wet worden verduidelijkt en zijn er aanpassingen nodig om schadevergoeding soepeler en sneller te laten verlopen. Ook bevelen we aan om een scenario te verkennen waarin de Wts wordt vervangen door een systeem waarin burgers en bedrijven zich wél kunnen verzekeren tegen grote overstromingen.'
Bekijk hier ons hele rapport.
Projectleider
